Co mówią kości, czyli prawda zakopana w ziemi
Z ludzkich kości można odczytać wiek, płeć, a nawet odtworzyć wygląd twarzy. Można też określić kim w przeszłości był człowiek i jak żył. Wraz z postępem nauki badacze „dokopują” się do coraz bardziej szczegółowych informacji, np. na co dana osoba chorowała.
Naukowcy z Zakładu Antropologii UPWr najczęściej wykonują badania kości dawnych populacji. Dzięki temu dowiadują się nie tylko tego, jak człowiek wyglądał, jakie miał cechy twarzy i ciała, czy był wysoki, czy niski, ale także uzyskują informacje o warunkach życia. Bo to, w jakich warunkach człowiek żyje, zostawia wiele śladów na materiale kostnym. Można np. wnioskować, czy człowiek w średniowieczu był dobrze odżywiony, czy może głodował za młodu oraz czy chorował.
Kości sposobem na poznanie historii
W ostatnich latach nasi naukowcy badają też tereny obozów koncentracyjnych i obozów pracy, które pozwalają rozpoznać ten „totalitarny krajobraz”. To obszar, w którym pamięć historyczna, narracje i biografie ofiar przenikają się z materialnymi pozostałościami ich tragedii – w tym ze szczątkami ludzkimi. Dlatego też wymagana jest współpraca z przedstawicielami różnych nauk: nie tylko historii i archeologii, ale również antropologii biologicznej.
– A nawet z botanikami, którzy przyglądają się roślinności na terenach poobozowych, bo są grupy roślin, które rosną np. na mogiłach – mówi dr Paweł Konczewski z Zakładu Antropologii UPWr. Nie ukrywa, że zdarza się iż jego badania są źle odbierane społecznie. Groby objęte są tabu kulturowym, a rozkopywanie ich jest rzeczą niewłaściwą. Tymczasem każde szczątki, które badacze odnajdują trafiają potem do ponownego pochówku, albo badane są w miejscu odnalezienia i pozostawiane w ziemi, kiedy okazuje się, że miejscem jest np. stary cmentarz.
– Obowiązkiem archeologów i antropologów jest mówienie o tym jak było, a zdarza się, że kości zostają jednym sposobem na poznanie historii – podkreśla dr Konczewski.
Badania ofiar katyńskich i czaszki świętego
Prof. Barbara Kwiatkowska dodaje, że dzięki badaniom udało się np. ustalić przyczynę śmierci oficerów rozstrzelanych w Katyniu.
Naukowczyni UPWr wraz ze swoim ojcem prof. Tadeuszem Krupińskim brała udział w badaniu czaszki ppor. pilot Janiny Lewandowskiej, jedynej kobiety zamordowanej w Katyniu oraz współpracowała przy rekonstrukcji czaszki patrona Wrocławia – błogosławionego Czesława. Podczas tych badań odkryto m.in., że jako młody człowiek Czesław na pewno był niedożywiony. Miał też hipoplazję szkliwa, czyli ślady na szkliwie zębów, które są m.in efektem niedoborów wapnia we wczesnym okresie dzieciństwa, bardzo zaawansowane zmiany próchnicze i ropnie okołokorzeniowe, czyli musiały go mocno boleć zęby.
– Ale niezależnie od tego czyje kości badamy jedno się nie zmienia i tego staramy się nauczyć naszych studentów: że to kiedyś był człowiek i że należy mu się szacunek – podkreśla prof. Kwiatkowska.
- Prawda pogrzebana w ziemi – jak naukowcy UPWr odkrywają tajemnice przeszłości
- Naukowcy z UPWr w poszukiwaniu grobów ofiar nazistów
