Nieśmiertelność – jak chronić przed chorobami i odwrócić proces starzenia?
Komórki HeLi, pobrane w latach 50. ubiegłego wieku od Henrietty Lacks dały podwaliny badań nad rakiem szyjki macicy, uwieńczonych powstaniem w 2006 roku szczepionki przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV). Zapoczątkowały też rewolucję w badaniach w warunkach in vitro. Uznawane są za „nieśmiertelne”, bo ciągle się dzielą i nie obumierają. Dzisiaj są hodowane laboratoriach na całym świecie i to dzięki nim naukowcy mogą opracowywać nowe terapie i leki.
W ostatnich latach popularność zyskują terapie komórkami macierzystymi, w szczególności tymi mającymi odwrócić proces starzenia. W styczniu 2023 roku opublikowano w czasopiśmie Cell wyniki badań pokazujących skuteczność tzw. koktajlu Yamanaki w procesach kontroli starzenia u myszy. W tym przypadku komórki faktycznie uległy odmłodzeniu.
Nauka wypracowuje coraz więcej tego typu rewolucyjnych rozwiązań – hodowle organoidów, ksenotransplantacje – przeszczepy narządów zwierzęcych ludziom. Często jednak są one obarczone dużym kosztem finansowym i ryzykiem dla zdrowia i ludzkiego życia. Kto ponosi odpowiedzialność za ingerowanie w DNA? Czym kierują się naukowcy w swoich badaniach i czy uwzględniają zasady etyki? Czy prawodawstwo jest wystarczająco restrykcyjne w tej kwestii? A może ogranicza postęp naukowy?
Ratowanie zagrożonych gatunków i odtwarzanie gatunków wymarłych
Marzenia o klonowaniu istot żywych, obecne tak wyraźnie w filmach science-fiction ubiegłego wieku, urzeczywistniły się w 1996 roku wraz ze sklonowaniem owcy Dolly. Sam eksperyment, jak i przedwczesna śmierć ssaka wywołały także wiele kontrowersji w świecie nauki i sprowokowały wiele pytań o zasadność takich metod.
Naukowcy nie od dziś wykorzystują badania nad komórkami do ratowania zagrożonych gatunków (np. biały nosorożec, gatunki z rodziny kotowatych). Istniejący od 1997 roku Bank Nasienia Psowatych, Bank Komórek Somatycznych, Gamet Kota Domowego i Dzikich Kotowatych czy Bank Plemników Żubra stworzyły w 2019 roku Wrocławski Bank Nasienia Zwierząt Towarzyszących i Dzikich. Na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu naukowcy od lat pracują nad alternatywnymi technikami rozrodu, zwłaszcza gatunków zagrożonych. Ratowane są głównie gatunki z rodziny kotowatych – np. rysie, ale też żubry.
Kwestią nieco bardziej kontrowersyjną jest chociażby znane z “Parku Jurajskiego” Stevena Spielberga odtworzenie gatunków wymarłych. Opowieść o “przywróconych” do życia dinozaurach jest przestrogą przed takim kierunkiem w badaniach. Już teraz są jednak znane plany odtworzenia gatunków mamuta czy ptaka dodo. Jakie są granice ingerencji człowieka w świat przyrody? Czy w obliczu zniszczeń planety jakich dokonał człowiek, naszym obowiązkiem jest wykorzystać szansę na przywrócenie nawet prehistorycznych gatunków?
Przeczytaj także:
